«Գործադիրը պետք է պատրաստ լինի տնտեսություն շատ փող ներարկելուն՝ հասկանալով, որ դա ոչ թե վարկ է, այլ աջակցություն»
31.03.2020 | 01:28
Ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի փոխնախագահ, «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր ԱՐՏԱԿ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԸ վստահ է՝ կորոնավիրուսից հետո տնտեսությունը բոլորովին նոր իրողություններ է թելադրելու: Ավելին՝ այն կատալիզատորի դեր է խաղալու ոչ միայն արժեքների փոփոխության ու վերաիմաստավորման, այլև այն գործընթացի հարցում, որ կարող կյանքի կոչել արդյունաբերական 4-րդ հեղափոխությունը: «Առաջիկայում ավելի է մեծանալու շարժունակությունը սահմանափակող ծառայությունների նշանակությունը, ինչպիսիք են, օրինակ, առցանց ծառայությունները։ Այս համատեքստում կորոնավիրուսի համավարակով պայմանավորված արդեն իսկ նշանակալի քայլեր են արվել կրթական ոլորտի ծրագրային ապահովման մասով, արտերկրում տեսնում ենք, թե ինչպես են տարեցներին դրոնով առաջին անհրաժեշտության իրեր հասցնում։ Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների բնագավառում նույնպես որոշակի համեմատական առավելություններ ձևավորելու հնարավորություններ ունենք, ու պակաս կարևոր չէ, թե հետագայում ինչպես կկարողանանք կենսագործել դրանք»,- նշում է նա:
Արտակ Մանուկյանը հավանություն է տալիս կառավարության կողմից առաջարկվող այն օժանդակությանը, որ գործադիրը մտադիր է տրամադրել բիզնես ոլորտի այն ներկայացուցիչներին, որոնց գործունեությունը կասեցվել է պարետի հրամանով. «Կառավարությունն այդ գործարարներին հնարավորություն է տալիս, որ ստանալիք դրամագլուխն օգտագործեն ոչ միայն այսրոպեական հարցը լուծելու, այլ եթե ունեն բիզնեսի հեռանկարի գաղափարներ՝ աշխատողների համալրում, հումքի ձեռքբերում և այլն, այն նաև թիրախային օգտագործելու համար: Ինչ վերաբերում է գործարարներին հարկային արտոնություններ տալուն, ապա, այո, կան այդպիսի երկրներ, որ տալիս են հարկային արտոնություններ, ինչը, ըստ իս, ոչ այնքան արդյունավետ գործիք է: ԱՄՆ-ը, օրինակ, կանխիկ գումարներ է տալիս տնային տնտեսություններին կամ անհատներին, բայց մենք չպետք է մոռանանք, որ այնտեղ եկամտային հարկի դրույքաչափը մի քանի անգամ ավելի բարձր է, ու եկամուտների համատարած հայտարարագրման մեխանիզմներ են ներդրված: Ամեն մի մոտեցում կարելի է հավասարաչափ քննադատել ու ընդունել, քանի դեռ այդ գործիքների կիրառության արդյունավետության մեխանիզմներ չկան»:
Տնտեսագետը վստահ է՝ կորոնավիրուսից առաջ եկող ճգնաժամի, պղնձի ու նավթի գների անկման, ռուբլու արժեզրկման ֆոնին Հայաստանը ամուր հողի վրա է կանգնած: Բայց որպեսզի ասածները մերկապարանոց չհնչեն, մի քանի օրինակ է բերում. «Տարեվերջին՝ բյուջեի քննարկման ժամանակ, երբ վարչապետը թվեր էր ներկայացնում ու ասում, որ մեր պահուստներն աննախադեպ բարձր ցուցանիշի են, շատ տնտեսագետներ միտումնավոր կամ ոչ ասում էին՝ այդ ի՞նչ ցուցանիշ է, ու ինչի՞ համար է անհրաժեշտ: Բայց մենք միշտ ասում էինք, որ դա անվտանգության բարձիկ է, որ կարող է օգտագործվել կամայական, հրատապ կամ արտակարգ իրավիճակներում: Երկրորդ ցուցանիշն այն է, որ կենտրոնական բանկը լիարժեքորեն հսկում է ֆինանսական կայունությունը: ՈՒզում եմ նշել նաև, որ այս անորոշությունների ֆոնին դոնոր կազմակերպությունները Հայաստանի նման երկրներին, որ բավական բարձր հեղինակություն ունեն թե ՛տարատեսակ միջազգային վարկանիշներում, թե՛ որպես գործընկեր, պատրաստ են ֆինանսավորում տրամադրել»: Իմքայլականը դժվարանում է ասել, թե ինչպես կփոխվի տնտեսական հարաբերությունների տրամաբանությունը ճգնաժամից հետո, բայց հստակորեն ֆիքսում է՝ միջնաժամկետ հատվածում կարևորվելու է մեկուսացված աշխատանքը։ Դրա հետևանքներից է այն, որ նոթբուքերի սպառման մեծ ծավալ կա ամբողջ աշխարհում, ու բոլոր նրանք, որ նախկինում աշխատավայրում էին գործ անում, այժմ արդեն առցանց ռեժիմի են անցել:
Արտակ Մանուկյանը վստահ է՝ ցանկացած ճգնաժամ պետությունների և հասարակությունների համար լավ հնարավորություն է բարելավելու սեփական վարքագիծը. նման դեպքերում մեծանում է երկրի դիմադրողականությունը. 2008-2009 թթ. ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը, օրինակ, նպաստեց բանկային համակարգի իրացվելիությանը և ֆինանսական կայունությանն ամբողջ աշխարհում:
Տարածաշրջանային և եվրասիական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր ՄԻՔԱՅԵԼ ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆՆ ընդգծում է՝ պայմանավորված կորոնավիրուսով և տնտեսական այլ ճգնաժամերով՝ հիմնականում զբոսաշրջության, ավիացիայի ու սպասարկման ոլորտներում տեսանելի անկում է նկատվում: Կորոնավիրուսի հետևանքով բիզնես ոլորտի ճգնաժամից խոսելով՝ Մելքումյանը տարբեր երկրների օրինակն է բերում: «Թրամփը, օրինակ, որոշել է հազար դոլար տրամադրել ԱՄՆ ամեն մի քաղաքացու, Ռուսաստանը վեց ամսով սառեցրել է վարկային բոլոր հաշիվները, ԵԱՏՄ երկրներից Բելառուսն էլ որևէ բան չի սահմանափակել, ամեն ինչ աշխատում է նույն ձևով, ի հակառակ դրան՝ Հորդանանի թագավորը հրաման է ստորագրել, որ արգելված ժամի փողոց դուրս եկողը մեկ տարով կազատազրկվի: Մեր կառավարությունն ասում է, որ գործարարներին, որոնք այս օրերին դժվար կացության մեջ են հայտնվել կամ դեռ կհայտնվեն, անտոկոս վարկեր են տրամադրելու: Բայց եթե փոքր-ինչ հաշվարկ անենք, ապա այսպիսի պատկեր կստանանք: Փոքր ու միջին բիզնեսով զբաղվող 67 հազար կազմակերպություն կա: Եթե համարենք, որ ամեն մի ՓՄՁ-ում աշխատում է նվազագույնը 5000 մարդ, դա նշանակում է՝ 300000-ից ավելի մարդ է այդ ոլորտում աշխատում: Բացի այդ, եթե կառավարության տրամադրելիք 50 մլն-ը բաժանեք 67 հազարի, կստացվի, որ ամեն մի ՓՄՁ-ի միջինում 700 դոլար է հասնում: Ինչ վերաբերում է օրավարձով աշխատող մարդկանց, որոնց թիվը մոտավոր 200-250 հազար է, նվազագույն աշխատավարձի չափով պետք է գումար ստանան»:
Ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր ՄԱՆԵ ԹԱՆԴԻԼՅԱՆՆ այն համոզմանն է, որ եթե անգամ չլիներ կորոնավիրուսը, գլոբալ աշխարհում պետք է աշխատանքի բաժանում տեղի ունենար: Հայաստանը վաղուց պետք է որոշեր, թե որ ոլորտն է իր գերակայությունն ու համապատասխան ռազմավարություն մշակեր: Ըստ պատգամավորի՝ ոլորտներ կան, որտեղ մենք ակնհայտորեն կարող ենք ու կարողացել ենք մրցունակ լինել, դրանք տեղեկատվական տեխնոլոգիաներն են, ֆինանսական կառույցները, գիտությունը և այլն: «Ոլորտներ կան, որտեղ մարդկային կապիտալն ամենակարևորն է, իսկ Հայաստանն այդտեղ շահեկան դիրքերում է, հետևաբար պետք էր ժամանակին առանձնացնել դրանք ու գործողությունների ռազմավարական պլան մշակել: Կորոնավիրուսը, բնականաբար, ցույց է տալու, թե որ երկիրն ինչպիսի խոցելիություն ու դիմադրողականություն ունի, ու մենք պետք է կողմնորոշվենք, թե տնտեսավարման այս նոր պայմաններում որտեղ ենք դիրքավորվելու և ինչ ենք անելու: Պետք է հասկանանք նաև՝ տնտեսական պարտադիր գործունեություններ կան, որոնց կործանումը կամ չեզոքացումն անկարելի է: Այս պարագայում պետությունը պետք է թե՛ կարճաժամկետ աջակցության պլան ունենա, որով սատար կկանգնի հատկապես փոքր ու միջին բիզնեսին, թե՛ մտածի՝ ինչ է անելու, երբ աշխարհում տնտեսական դիրքավորումներ փոխվեն»: ԼՀԿ-ական պատգամավորն ընդգծում է, որ պետության կողմից բիզնեսին տրամադրվելիք 50 մլն դրամը հասցեական ու նպատակային պետք է լինի, բայց եթե կառավարությունը որոշել է այն որպես վարկ տրամադրել, թեկուզ զրո տոկոսով, դա արդեն իսկ վատ է, քանի որ վարկ նշանակում է վերադարձման ենթակա գումար, իսկ գումարները պետք է դրամաշնորհների տեսքով՝ անվերադարձ կամ էլ վերադարձելիությունը շատ ավելի երկար ժամանակահատվածով լինեն, որովհետև խոցելի վիճակում գտնվող տնտեսավարողին հայտնի չէ՝ այս ամենից հետո ինչպես է կարողանալու վերականգնվել. «Մյուս կողմից, կառավարությունը որոշել է վարկերի տրամադրման որոշման կայացման փուլը զիջել բանկերին ու վարկային կազմակերպություններին, իսկ վերջիններս նախընտրում են վարկ տրամադրել, այսպես ասած, «լավ» հաճախորդներին, որոնք ավելի վստահելի են ու ապահովագրված: Առանց օժանդակության է մնալու այն հատվածը, որ ավելի խոցելի է, ու նորից շահելու են նրանք, որ այս պահին էլ լավ վիճակում են գտնվում: Ես առաջարկել եմ նաև, որ, նախքան վարկ տրամադրելը, պարզեն տարբեր կազմակերպությունների փոխկապակցվածությունը, որովհետև տարբեր ընկերություններ կարող են մեկ վերջնական շահառուհի պատկանել»:
Ինչ վերաբերում է մարդկանց, ովքեր, անսալով կառավարության հորդորին, տանն են մնում ու չեն աշխատում, ապա միանշանակ է՝ կառավարությունն այդ քաղաքացիների համար փոխհատուցման պլան պետք է մշակի, իսկ թե ինչպես ու ինչքան, այլ հարց է: Բնական է՝ պետության կարողությունները պետք է դիտարկեն, բայց այդ մարդիկ, առնվազն, չպետք է սովի մատնվեն: Ֆինանսավարկային հանձնաժողովի նախագահն ընդգծում է, որ պետությունը ժամանակին կարող էր երկխոսություն ունենալ խոշոր գործարարների հետ, որ ճգնաժամային այս իրավիճակում մարդկանց աշխատավարձ տրամադրեին, դրա դիմաց պետությունը նրանց հարկային արձակուրդ կտար. «Չեմ բացառում, այո, որ այս պահին շահույթով աշխատող ոլորտներ կան, հետևաբար պետք է վերլուծություն իրականացվեր, ու առանձնացվեին այնպիսիները, որոնց կարելի էր որոշակի արտոնություն տրամադրել: Տարբեր սցենարներ կան, որոնք պետք է ավելի արագ մշակվեին: Այս պահին կառավարության կողմից նման գործողություններ մշակելու մտադրություն չեմ տեսնում: Գործադիրը պետք է պատրաստ լինի տնտեսություն շատ փող ներարկելուն` իմանալով հանդերձ, որ դա աջակցություն է կորոնավիրուսի հակաճգնաժամային տնտեսական ծրագրին, հասկանալով, որ դա վարկ չէ, վերադարձելիություն ունենալու է ոչ թե ուղղակի մարման, այլ տնտեսական ակտիվության տեսքով»:
Ինչ վերաբերում է կառավարության քայլերին՝ ուղղված կորոնավիրուսի կանխարգելմանը, Մանե Թանդիլյանը նշեց՝ այն լրջությունը, որ այսօր դրսևորում են պետական մարմինները, շատ ավելի վաղ փուլում պետք է լիներ, այդ ժամանակ գուցե նման տարածում չլիներ: Այսօր էլ կառավարության ընդունած սահմանափակումները, ըստ նրա, տեղին են, բայց հասարակությունը շարունակում է անլուրջ վերաբերվել իրավիճակին՝ հավանաբար համապատասխան ազդակներ չստանալով կառավարությունից, պետական համակարգից ու քաղաքական գործիչներից:
Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ